Historie

Zanegeest

Zanegeest is de laatste buurtschap, van waaruit het huidige Bergen is ontstaan, die nog vaak wordt geduid als een eigen plaats ook al ligt het tegenwoordig helemaal vast aan het dorp. Tot halverwege de twintigste eeuw werd ook Oostdorp nog vaak als buurtschap geduid, maar na de uitbreiding met het tuindorp is dit langzaam verdwenen. Zanegeest is nu een onderdeel van de wijk Saenegheest.

Zanegeest ontleent volgens velen zijn plaatsnaam aan het Mirakel van Bergen van 1421, waarbij (volgens de legende) tijdens de beruchte Sint-Elisabeth vloed de kerkinventaris van de verdronken kerk van Petten veilig aanspoelde en het zeewater dat in de kist was gedrongen later veranderd bleek te zijn in geronnen bloed.

De plek waar de inventaris aanspoelde heet sindsdien Sacramentsdijk (nu Zakedijkje) en er werd een kapel gebouwd die echter in de Tachtigjarige Oorlog is verwoest. Toch werd er tot midden 1960 in mei een stille tocht georganiseerd om dit wonder te gedenken. Dit gebruik is begin 21ste eeuw weer nieuw leven ingeblazen.

De plaatsnaam zou afgeleid zijn van sanguis, sanctus of sanus. Echter in oude documenten is Zanegeest in andere vormen teruggevonden waardoor onder andere wordt gedacht dat de plaats óf verwijst naar een akker op een geestgrond van ene Zane, óf (waarschijnlijker) dat het eerste lid Zane als sane of sande moet worden gezien, wat betekent dat de plaatsnaam een hoger liggende zandafzetting is, die slibloos zou zijn.

Ref. http://nl.wikipedia.org/wiki/Zanegeest

http://www.meertens.knaw.nl/bedevaart/bol/plaats/75

Witte Boerderijtje

In 1996 kochten wij Zakedijkje 37, Pien omdat zij viel voor het witte boerderijtje, ik omdat ik haar beloofd had dat we ooit buiten zouden wonen én we nu eigenaar konden worden van maar liefst 1,2 ha eigen grond in Bergen. Samen met de architect Mart van Schijndel hebben we er een heerlijke woning van gemaakt, maar die verbouwing duurde alles bij elkaar een jaar zodat we kerst 1997 verhuisden. Daarna hebben we (vooral Pien) het erf aangepakt, in het weiland achter de woning samen met Landschap Noord-Holland twee poelen gegraven, op de plaats van een stal een atelier gebouwd, waar Pien inmiddels tientallen quilts heeft gemaakt, de carport en schuur verplaatst, op het dak van het atelier liggen eenentwintig zonnepanelen die per jaar ongeveer 2 MWh stroom opwekken. Zo is het witte boerderijtje een klein landgoed geworden dat wij, met een knipoog naar de buurtschap en zijn historie, SANEGEEST (gezonde geest) hebben gedoopt.

Zon op Zakedijkje

Natuurlijk deden we mee aan een zon-energieactie bij ECN, ik had immers zelf jaren gewerkt aan de ontwikkeling van zonnecellen. We bestelden zonnepanelen voor ons dak aan de voorzijde dat pal op het zuiden ligt. Aan weerszijde van de dakkapel, onder de zonneboiler was plaats voor twee trappetjes zonnepanelen. Op veel stolpboerderijen zie je van die trappetjes op het dak, gemaakt van riet op de pannen, maar we moesten wel vergunning aanvragen en die kwam niet af.

Ik belde de gemeente en de betreffende ambtenaar zei niet dat hij het lelijk vond maar hij dacht dat de panelen de zon zouden spiegelen naar de huizen aan de overkant van de straat. Ik kon hem geruststellen: er zijn geen huizen tegenover ons en zonnepanelen spiegelen niet, ze moeten zonlicht zoveel mogelijk opvangen en omzetten in elektrische stroom, daarom zijn ze donkerblauw bijna zwart.

Later hebben we de zonnepanelen toch maar naar het dak van het atelier achter ons huis verplaatst. Aan de voorkant vonden de meeste mensen de zonnepanelen lelijk en eerlijk gezegd wij ook.

Bovendien konden er op het atelier nog meer panelen, zodat wij overdag meer stroom genereren dan we nodig hebben. De extra stroom leveren we aan het lichtnet en dan draait onze meter terug. Zo zijn we een kleine elektriciteitsproducent in Noord-Holland, maar als het donker wordt gebruiken we gewoon de stroom van het lichtnet.

Op een goede dag kwam er iemand van de NUON aan de deur die onze meterkast wilde controleren want ze dachten dat wij illegaal stroom aftappen. Toen Pien hem de zonnepanelen wees zei hij: “verbazend”, en zij: “toch gewoon gezond verstand?”

Quilts van Sanegeest

Landschap Noord-Holland

Wat doen we met ons weiland? Dat is de vraag en niet alleen voor Sanegeest want na de varkens en de kippen gaan ook de koeien op stal.

Uit zomervakanties vroeger in Schoorl herinner ik mij klaprozen en korenbloemen, maar de eerste zomer bloeide bij ons alleen gras en zuring. Op een vroege ochtend zag ik de vos met zijn rode vacht kruipen tussen de rode zuring. Ik had nog nooit een vos in het wild gezien en maakte Pien wakker. Haar had ik beloofd dat we ooit buiten zouden wonen, nu was het bewijs geleverd. De vos holde verschrikt weg, dook in de sloot en verdween aan de overkant, ik wist niet dat vossen zo goed kunnen zwemmen.

We lieten het gras maaien maar niemand was geïnteresseerd in ons hooi, afvoeren was duur, dus sloegen we het op in een hoek achter de struiken, op den duur werd dat toch een hele berg die ook nog ging broeien. We haalden Landschap Noord-Holland erbij die een mooi plan maakte van poelen, plas-dras, enkele wilgen en essen. Toen men bezig was de tweede poel te graven legden gemeente-ambtenaren het werk stil, wij hadden geen vergunning en zouden die ook nooit krijgen want dit was beschermd weidegebied. Ik protesteerde, verwees naar Landschap Noord-Holland, sinds wanneer mogen er geen poelen in een weiland? Wij kochten een koe en zetten die midden in de wei, een kunstkoe die we niet hoeven te melken en die geen vlaaien geeft, maar zij graast ook niet.

Toen leerde Pien via haar koor Hans Groeneveld kennen die vroeg of zijn lammeren mochten

grazen op onze wei. Het zijn Drentse heideschapen met ruige grijsbruine vacht en mooie gekrulde horens en wij hoeven niet meer te maaien.

De poelen zijn een feest niet alleen voor water- en weidevogels, kikkers en padden, vooral voor

de kleinkinderen die er in zwemmen en spelen en met schepnetjes hun aquarium vullen met een krioelende fauna. Na enkele jaren hebben we Landschap Noord-Holland er weer bijgehaald want de poelen groeiden dicht met struiken en bomen. Ja, zeiden ze, als je niets doet verbost ons hele land en ze zetten de zaag er in. Maar is het niet inconsequent om tegen het kappen van het regenwoud te zijn en in 't Noord-Hollands landschap de verbossing tegen te gaan?

Hoeveel grond heeft een mens nodig?

Tolstoy was een groot schrijver én een groot grondbezitter. Een van zijn verhalen gaat over de

vraag hoeveel grond wij mensen werkelijk nodig hebben en zijn antwoord is welbekend: niet meer dan de omvang van de kist waarin wij begraven worden. Voor de doden is dat ook genoeg, maar je zou toch denken dat levende mensen gebaat zijn bij wat meer ruimte.

Hoeveel grond is er voor iedereen? Op aarde hebben we volgens de Wereldvoedselorganisatie in totaal 50 miljoen km2 bruikbare grond, dus 5 miljard ha. De wereldbevolking bereikt zo tegen 2050 zijn maximum met 9 tot 10 miljard mensen. Dit betekent dus dat er ongeveer 0,5 ha bruikbare grond beschikbaar zal zijn voor iedereen.

Sanegeest is 1,2 ha en hiervan is maar een klein gedeelte, minder dan 200 m2, in gebruik als

moestuin en wij kunnen met z'n tweeën de oogst al niet op. Van oud-minister Mansholt wordt

gezegd dat hij na de oorlog alle grond wilde onteigenen en per huishouden 1 ha in bruikleen wilde geven zodat iedereen voor zichzelf kon zorgen.

Conclusies: er is op aarde meer dan genoeg grond zodat niemand honger hoeft te lijden en als we het maar een beetje gelijk zouden verdelen, zoals in een grote familie, dan is er voor elke twee wereldburgers een Sanegeest.

Nieuwe muziek

Hoe oud zal de piano zijn, drie honderd jaar? Toch is het in de twintigste eeuw gelukt uit dit oude instrument nog weer hele nieuwe muziek te halen. Eerst was het de Bergense componist, Jakob van Domselaer, lid van de Nieuwe Kring, die uitvoerig experimenteerde met zijn composities voor piano.

www.dofoundation.com/dr202.html

Nog belangrijker was zijn rol als docent van Simeon ten Holt, die in de jaren zeventig en tachtig revolutionaire composities voor vier piano's creëerde welke hem wereld beroemd hebben gemaakt.

In Bergen worden regelmatig concerten gegeven van zijn muziek en hoewel de belangstelling voor de Werkgroep Nieuwe Muziek o.l.v. Simeon ten Holt te wensen overliet, zijn de festivals onder zijn naam altijd uitverkocht.

Een hele andere vorm van nieuwe muziek wordt verzorgd door jonge solisten, wonderkinderen, die van over de hele wereld naar de Ruïnekerk in Bergen komen voor de International Holland Music Sessions.

www.hollandmusicsessions.com/home/index.html

Bergen staat bekend als kunstenaarsdorp, eerst waren het de schilders van de Bergense School en de drie grote vaderlandse dichters: Gorter, Roland Holst en Lucebert, maar thans is het vooral de nieuwe muziek, die maakt dit kunstenaarsdorp absoluut uniek.

Honderd jaar de eersten

Voor Nederlandse literatuur en voor kunst- en kinderboeken moet je bij Eerste Bergensche

Boekhandel zijn, waar Thomas en Karien een prachtige voorraad hebben en altijd klaar staan

voor advies. Ook verzorgen zij in het Kunstenaars Centrum Bergen (KCB) literaire avonden met

schrijvers uit het hele land, boeiende bijeenkomsten die altijd uitverkocht zijn. In 2010 bestond de Eerste Bergensche honderd jaar en dat werd natuurlijk gevierd met een boek prachtige foto's van Bergen honderd jaar geleden en met een bijzondere literaire avond van acht tot elf uur in het KCB met iedere zeven minuten een andere Bergense schrijver die voorlas uit eigen werk. Ik had het

voorrecht ook mee te mogen doen met Kerngeleerden en met Het meervoud van Pet.

Kerngeleerden

Plotseling ging het alarm af en iedereen bleef stokstijf staan, mannen in witte pakken liepen voor de poortjes langs naar de plek waar een zwaailicht brandde en namen een verbouwereerde Roger m ee naar binnen. Het alarm ging weer uit en wij schuifelden in lange rijen naar buiten. In de bus hoorde ik dat dit niet de eerste keer was dat Roger het alarm liet afgaan.

Roger deed onderzoek op het Plutoniumlab van het instituut waar ik als jonge onderzoeker werkte. Hij stond bekend om zijn grote kennis en om zijn grove nalatigheid. Nadat de mannen in witte pakken hem mee naar binnen hadden genomen, had hij zijn kleren een voor een uit moeten trekken maar daarop werd geen enkele radioactieve besmetting gemeten. Toch ging het alarm af toen hij in zijn ondergoed voor de monitor stond, dus moest hij dat ook nog inleveren maar wederom werd geen besmetting geconstateerd. Toen Roger naakt voor de controleurs stond en zij met de monitor over lichaam streken constateerden ze dat zijn penis radioactief was. Hij had na zijn werk in het Plutoniumlaboratorium zich niet gemeten en zijn handen niet gewassen, kennelijk zat daar een radioactieve besmetting op. Hij was naar de WC gegaan en had na het plassen wel zijn handen gewassen, maar toen was zijn penis al besmet.

Kerngeleerden moeten altijd hun handen wassen, niet alleen na maar ook voor het plassen.

Het meervoud van Pet

Op een donkere novemberavond in 2001 viel de stroom uit in de Noordkop en ook de kernreactor in Petten viel stil want het is een researchreactor en geen kerncentrale, hij levert geen stroom maar heeft stroom nodig voor de koeling van de 50 MW warmte in de reactor. Die avond werkte echter het nood-koelsysteem niet. Er is natuurlijk een extra nood-koelsysteem dat bestaat uit convectie- koeling waardoor koud water door de reactorkern stroomt wat de operators twintig minuten de tijd geeft nog ander nood-koelsysteem aan de praat te krijgen. Daarvoor moeten de operators een klep open zetten maar in de controlekamer was het donker, dus de operator kon niet goed zien wat hij deed en de zaklantaarn was niet op zijn plak want die had een collega zojuist geleend voor een klusje onder zijn auto. Op goed geluk zette de operator de klep van de convectie-koeling in een stand waarvan hij dacht dat die klep dan open stond en ging weer naar zijn plek achter het bedieningspaneel. Gelukkig duurde de stroomstoring niet lang, maar toen het licht weer aanging ontdekte de operator dat hij de klep van de convectie-koeling niet open maar dicht had gezet. Had de stroomstoring langer geduurd dan was er in Petten een ramp gebeurd.

Toen ik hiervan enkele maanden later hoorde, want ze dachten dit incident voor mij geheim te

kunnen houden, wist ik dat ik niet langer in kon staan voor het veilig bedrijven van de reactor en dus heb ik functie als directeur ECN neergelegd.

Na afloop van deze bijzondere literaire avond togen we met z'n allen van het KCB naar de Pilaren om te toasten op Thomas en Karien. Zij werd al twee keer genomineerd voor de prijs van de beste boekhandelaar van Nederland, maar voor Bergenaren zijn Thomas en Karien al honderd jaar de eersten.